خانه هنرمندان ساری؛ دریچه‌ای برای آشنایی مردم با هنرمندان

«عبدالرضا اتحاد» هنرمند خوشنویس مازندرانی، سال 1335 در ساری متولد شد. او کارشناس صنایع‌دستی و کارشناس ارشد پژوهش هنر از دانشگاه تهران است و تاکنون کتاب‌های متعددی در زمینه هنر و آموزش هنر نوشته است. اتحاد مدرک ممتاز خوشنویسی را سال 1360 کسب کرد. او اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه و استاد گروه نقاشی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران مرکز است که در زمینه خوشنویسی و نقاشی‌خط فعالیت می‌کند. او چندی است برای ایجاد خانه هنرمندان در ساری تلاش می‌کند. نظرش را درباره نتیجه و هدف از ایجاد خانه هنرمندان در ساری و پیرامون خوشنویسی و دنیای جدید آن جویا شدیم که در ادامه می‌خوانید.

• باخبر شدیم مدتی است به فکر بنیان‌گذاری خانه هنرمندان ساری هستید، در این‌باره کمی توضیح دهید.

گروه هنرمندان ساروی تصمیم دارند خانه هنرمندان متشکل از هنرمندان شاخه‌های گوناگون را برپا کنند تا ارتباط میان هنرمندان و مسئولان شکلی مسئولانه به خود بگیرد و فاصله‌هایی که امروز شاهد آن هستیم از میان برداشته شود. جای خالی پیشکسوتان باید با هنرمندان جوان و با اصالت پر شود. تلاش ما برای برپایی خانه هنرمندان ساری، در حقیقت به دست آوردن امتیازی است که رسالت ما در برابر شهرمان ساری است. با وجود دلایل گوناگونی که سبب به تعویق افتادن این طرح شد، به هر قیمت آن را به نتیجه می‌رسانیم.

• خانه هنرمندان چه رویکردی برای بهبود وضعیت کنونی هنرمندان ساری دارد؟

با گشایش خانه هنرمندان ساری، هنرمندان ساروی از جایگاهی برخوردار خواهند شد که به‌واسطه آن می‌توانند با یکدیگر گفت‌وگو و ارتباط سازنده داشته باشند و صدایشان را به گوش مردم شهرشان برسانند. مردم باید هنرمندان شهرشان را بشناسند و آگاه باشند که چه افراد توانمند و فهیمی در شهرشان حضور و فعالیت دارند و برای زیباتر شدن دنیای آنها تلاش می‌کنند. توانایی هنرمند فقط در اجرای کار هنری نیست، او فکر و دانشی دارد که می‌تواند آن را به فعل تبدیل کند. امیدوارم با گشایش خانه هنرمندان ساری، کمبودهای فضای هنری ساری برطرف شود و شاهد روزهای درخشان هنر ساری در استان و کشور و بیرون از مرزهای میهنمان باشیم.

• بهتر نیست این خانه متعلق به تمام هنرمندان مازندرانی یا به عبارتی، خانه هنرمندان مازندران باشد؟

خب تجمیع هنرمندان سراسر استان دشوار و نیازمند فعالیت قوی‌تر و گسترده‌تری برای برقراری ارتباط با همه  هنرمندان است که این امر به آسانی امکان‌پذیر نیست. هنرمندان ساری سال‌هاست که همدیگر را می‌شناسند، به همین دلیل است که قصد داریم خانه هنرمندان ساری را بنیان کنیم. هرچه در این راه انجام شود، رسالتی بی‌منت است، افکارمان را یکی می‌کنیم تا بگوییم این مسأله فقط دغدغه‌ ما نیست و دغدغه مردم فهیم شهر ساری نیز هست. رسالت هنرمند، رساندن صداست.

• آموزش و توجه به خوشنویسی در مازندران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی، استقبال از این هنر چه در مازندران و چه در تهران کمتر شده است.

• دلیل گرایش هنرمندان مازندرانی به ادامه فعالیت در خارج از استان چیست؟

بی‌توجهی مسئولان، کمبود یا نبود امکانات، بی‌مهری‌های موجود در برابر هنرمندان و برخی  مشکلات دیگر عاملی برای تشویق هنرمندان ما برای کار در فضای غیربومی است. هنرمندان خوب مازندرانی در حالی خارج از استان خودشان فعالیت می‌کنند که هنر را در همین خطه فراگرفته‌اند، در حقیقت از هنرشان در جای دیگری بهره گرفته می‌شود، ما استعدادهای ویژه و بالقوه اثرگذاری در هنر مازندران داریم که می‌توانیم در همین استان از ظرفیت آنها استفاده کنیم.

• ‌ علاقه شما به خوشنویسی از کجا آغاز شد؟

پنجم ابتدایی خط و نقاشی‌ام خوب بود. در کلاس به توصیه معلم خط برای هم‌کلاسی‌هایم سرمشق می‌نوشتم، این اعتماد و تشویق اثرگذار واقع شد و انگیزه‌ای برای یادگیری خوشنویسی در من ایجاد کرد که تا امروز با من همراه است. سال 1358 به انجمن خوشنویسان در تهران رفتم و به عنوان داوطلب در امتحان شرکت کردم. بدون آنکه محضر هیچ استادی را درک کرده باشم، نخستین امتحان را با رتبه عالی قبول شدم و طی 2 سال مدرک ممتاز انجمن خوشنویسان ایران را کسب کردم.

• از میان خطوط ایرانی کدام بیشتر مورد علاقه شماست؟

بیشتر خطوط از مَعْقِلی و نسخ تا شکسته نستعلیق را می‌نویسم، اما به نستعلیق علاقه زیادی دارم و شکسته‌نستعلیق هم زیاد می‌نویسم. شکسته نستعلیق جاذبه بیشتر و متفاوتی نسبت به باقی خطوط دارد.

• چطور به نقاشی‌خط علاقه‌مند شدید؟

نقاشی‌خط را از 4 سال گذشته آغاز کردم، اما علاقه به آن در گذشته با دیدن آثار هنرمندان بزرگی مانند «رضا مافی»، زنده‌رودی، محصص و در دوران معاصر با دیدن آثار استادان «محمد احصایی» و افجه‌ای در من به وجود آمد. در واقع این شوق در من وجود داشت، اما جرات ابراز و اجرای آن را نداشتم. از 4 سال پیش تا امروز این هنر را با مطالعه آغاز کردم و از 2 سال گذشته به صورت تکنیکی آن را اجرا می‎کنم. تا کنون هم 2 نمایشگاه از آثار نقاشی‌خط در تهران و ساری داشته‌ام.

• رویکرد و استقبال همگانی از این هنر را چگونه می‌بینید؟

 امروزه در کشورهای اسلامی نقاشی‌خط و خوشنویسی گسترش یافته است. علاقه‌مندان زیادی دارد و استادان بنام و خوبی هم در این زمینه  فعالیت دارند. نه تنها در کشورهای اسلامی مانند ترکیه، عراق، عربستان، لبنان و ایران، بلکه پس از گشایش نمایندگی انجمن خوشنویسان در کشورهای اروپایی علاقه و اشتیاق به خوشنویسی میان اروپایی‌ها و ایرانیان مقیم خارج از کشور افزایش یافت.
هرجا که خوشنویسان ممتاز ایرانی ساکن شدند، فعالیت انجمن ادامه داشته و افراد بیشتری جذب این هنر شده‌اند. جاذبه‌های هنری نقاشی‌خط کمتر از نقاشی نیست. به اعتقاد من نوعی نقاشی است که در آن، نقاشی فرم‌ها و شاکله‌های گوناگون در کنار پیچ‌وتاب حروف و واژه‌های ذهن انسان را به سوی فضای نقاشی هدایت می‌کند و به همین دلیل این هنر نیز مانند سایر هنرها می‌تواند جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.

• انجمن خوشنویسان ایران در کدام کشورها نمایندگی دارد؟

تا آنجا که به خاطر دارم در کانادا، فرانسه، انگلیس و آمریکا نمایندگی داریم و خوشنویسان برجسته ایرانی به علاقه‌مندان آموزش می‌دهند.

• در سال‌های اخیر شاهد کاربردی شدن خوشنویسی در زندگی روزمره هستیم، آیا با این جریان موافقید؟

کسانی که خوشنویسی را از حیطه هنر وارد فضای کاربردی می‌کنند، طراح گرافیست و دکوراتور هستند. بنابراین باید آگاه باشند که با تغییر فرم‌ها لطمه‌ای به زیبایی و اصالت خط وارد نکنند. زیبایی خط در هر زمینه‌ای از معماری تا مجسمه باید همانگونه که هست، حفظ شود. چراکه کاربردی کردن خوشنویسی نوعی بدعت و تحول است که طراح آن، باید با ویژگی‌های خط آشنا باشد، آن را بشناسد و آگاه باشد که این بازی با حروف، بازی ساده‌ای نیست. 8 قرن از ابداع خط نستعلیق می‌گذرد و هنرمندان برجسته‌ای مانند «میرعماد قزوینی»، «سلطان‌علی مشهدی»، «میرزا محمدرضا کلهر» و افراد دیگر برای این خط زحمت کشیده‌اند.
تغییر نباید به قیمت از دست دادن قداست هنر خوشنویسی باشد. واژه عشق مقدس است، اما نباید از آن به عنوان پایه میز استفاده شود و به هر شکلی درآید تا جنبه کاربردی فارغ از وجاهت هنری پیدا کند.

• چه آرزویی برای ساری و هنرمندان آن دارید؟

دوست دارم بگویم، آنچه برای شهرم و مردم آن آرزو دارم با شناختی است که از مردم ساری در این چند دهه به دست آوردم. ساری، می‌تواند و باید شهری زیباتر و پویاتر از آنچه امروز می‌بینیم باشد که این امر نیازمند خلاقیت و بهره گرفتن از فضایی هنری‌تر با کمک هنرمندان همین شهر است. یادمان باشد با پتانسیل هنری موجود می‌توانیم ارتباط میان هنرمندان، مسئولان و مردم را بسازیم و با هدف داشتن فردای بهتر برای نسل امروز و فردا، از آن بهره ببریم.